Metody pracy

Metody pracy z osobami z autyzmem wysokofunkcjonującym

W terapii i rehabilitacji dzieci ze spektrum autyzmu (również wysoko funkcjonujących) wykorzystuje się różne metody i założenia usprawniania aby pomóc im w dobrym funkcjonowaniu w społeczeństwie. Niejednokrotnie korzysta się z wielu metod jednocześnie, bo nie sposób przyporządkować danej metody jednemu dziecku. Należy jednak pamiętać, że istnieją pewne uniwersalne zasady terapii osobób z autyzmem:
1.    Dobro osoby z autyzmem, poszanowanie jego odrębności, autonomii
2.    Rzetelna diagnoza mocnych stron oraz obszarów do pracy, z niemniej ważną systematyczną ewaluacją postępów i aktualizowania planu terapeutycznego
3.    Stałe pytanie – jaki jest cel? Czy to czego właśnie uczę dziecko przyda mu się w życiu dorosłym? Czy dzięki temu dziecko stanie się bardziej samodzielne?

Podejście rozwojowe

– zakłada, że człowiek uczy się poprzez kontakt z innymi ludźmi i interakcje z nimi oraz wtedy, kiedy ma motywację do nauki.

Podejście behawioralne

– zakłada, że człowiek uczy się przez konsekwencje swoich działań oraz naśladowanie innych (modelowanie). W dużym uproszczeniu oznacza to, że każda aktywność zostanie nagrodzona lub spotka się z karą. Człowiek uczy się co przynosi mu nagrodę, a co karę, w efekcie zmienia swoje zachowanie tak, aby otrzymywać jak najwięcej nagród i unikać kar.

1.Metoda NDT Bobath. Celem metody jest osiągnięcie jak największej niezależności w życiu przez dziecko oraz wykorzystywanie swoich możliwości na tyle, na ile pozwala jego układ nerwowy. Do głównych zasad koncepcji NDT-Bobath należy:

- hamowanie nieprawidłowych odruchów;

-wpływanie na napięcie mięśni (poprzez zmniejszanie napięcia wzmożonego
i zwiększanie obniżonego napięcia) wyzwalanie, prowadzenie ruchu oraz wspomaganie jego przebiegu przez terapeutę tak, aby był jak najbardziej zbliżony do prawidłowych ruchów.

- wykorzystywanie i utrwalanie nowo zdobytych umiejętności w codziennych czynnościach.

2.Integracja sensoryczna pozwala dziecku odbierać, segregować i interpretować wszystkie bodźce wewnętrzne i zewnętrzne, których doświadcza. Każdy człowiek posiada układy sensoryczne, do których zaliczamy m.in. trzy główne układy: dotykowy, prioprioceptywny i przedsionkowy. Układy te, jeśli funkcjonują w sposób prawidłowy, odbierają bodźce z otaczającego środowiska oraz współpracują ze sobą. Jeżeli występują problemy z integracją docierających bodźców (integracją sensoryczną), układ nerwowy przetwarza w nieprawidłowy sposób wszystkie docierające bodźce i w tej sytuacji nie dochodzi do ich segregacji oraz oceny ważności, a dziecko ma kłopoty z interakcją z otoczeniem i rozumieniem sygnałów pochodzących z własnego organizmu.

- układ dotykowy odpowiedzialny jest za odczuwanie dotyku.

- układ przedsionkowy pozwala na odbieranie wrażeń związanych z ruchem i zmianami pozycji ciała, odpowiada za równowagę, czucie ciała w przestrzeni, napięcie mięśni, płynność ruchu i koordynację ruchową.

- układ prioprioceptywny, który korzysta z informacji pochodzących z mięśni i stawów. Odpowiada za czucie i świadomość ciała, pomaga utrzymywać prawidłową postawę w stosunku do wykonywanej czynności. Odpowiada za funkcje motoryczne pod kontrolą wzroku lub bez jego udziału. Informuje mózg o pozycji ciała

Od prawidłowego funkcjonowania wymienionych układów zależy rozwój i kształtowanie funkcji czuciowych, ruchowych i poznawczych. Terapia ma wiele poziomów odziaływania, m.in. należą do nich ćwiczenia domowe oraz modyfikacja otoczenia.

Metoda Stymulowanych Seryjnych Powtórzeń (SSP) autorstwa Z. Szota. Pierwsze próby pracy tą metodą podjęto w Ośrodku Pomocy Terapeutycznej dla Osób Autystycznych w Gdańsku w 1991 roku. Głównym celem stymulacji jest zwiększenie liczby bodźców atakujących korę mózgową, w której odbywa się proces przetwarzania informacji, uzewnętrzniający się w akcie ruchowym,

Dzięki tej terapii następuje odreagowanie napięć, zmniejsza się liczba zachowań destrukcyjnych i autostymulacyjnych. Kolejnym walorem jest zwiększenie wydolności fizycznej dziecka, która jak już wiadomo, potrzebna jest do jego prawidłowego rozwoju. Zastosowanie metody Stymulowanych Seryjnych Powtórzeń Ćwiczeń wykazało wyraźnie wpływ ruchu na sposób zachowania dziecka autystycznego w jego funkcji ruchowej. W terapii należy zachować obowiązkowo prosty schemat: praca - odpoczynek - praca - odpoczynek. Stosowanie tej metody przyczynia się przede wszystkim do rozwoju motoryki dużej, na której bazuje rozwój motoryki małej. Obserwacje tej metody potwierdziły związek pomiędzy liczbą powtórzeń ćwiczeń, a zmianami zachodzącymi w motoryce.

Holding - jest to terapia wymyślona przez Marthę Welch i jest to terapia która ma na celu budowanie bądź przywrócenie zerwanej więzi emocjonalnej z matką poprzez bliski kontakt z dzieckiem.

Metoda opcji - jest to metoda opracowana przez małżeństwo Kaufman. Głównym celem tej terapii jest budowanie i rozszerzanie relacji z dzieckiem, a w razie gdy nie możemy wyciągnąć dziecka z jego zamkniętego autystycznego świata, musimy do tego świata wejść i przebywać w nim wraz z dzieckiem.

Terapia behawioralna - głównym jej celem jest wzmacnianie zachowań, oczekiwanie i wygaszanie niepożądanych. Podczas terapii opieramy się na wzmocnieniach pozytywnych, nagradzając konkretne zachowania. Cała terapia ma na celu nauczyć niezależności i z biegiem czasu przystosować dziecko do samodzielnego funkcjonowania. 

Trening umiejętności społecznych - obejmuje szeroki zakres technik stosowanych do nauki poprawnych zachowań w sytuacjach społecznych dzieci i dorosłych z zespołem Aspergera. 

RDI Relationship Development Intervention czyli Metoda Rozwoju Relacji

– Punktem wyjścia jest autyzm rozumiany jest jako deficyt poznawczy i przewaga inteligencji statycznej (zautomatyzowane, proste czynności tj. zapamiętywanie, działanie wg planu) nad dynamiczną (skomplikowane tj przewidywanie, szacowanie, planowanie). Podstawą metody jest skupienie się na elastyczności w myśleniu, zachowaniu i komunikacji, a celem jest osiągnięcie pełni życia rozumianej jako serdeczne relacje z przyjaciółmi, posiadanie rodziny oraz samodzielności jaką daje praca zarobkowa.

Program Teacch - jest to najbardziej kompleksowa metoda pracy, bo angażuje nie tylko dziecko ale także dorosłych. Wielopłaszczyznowe podejście do problemu pozawala pracować w sposób kompletny, nie pomijając żadnego z problemów.Ten całościowy program opiera się na założeniu, że należy zarówno tłumaczyć i przybliżać środowisko osobom z autyzmem jak i wpływać na środowisko tak aby było bardziej zrozumiałe. Celem jest przede wszystkim osiągnięcie jak najpełniejszej samodzielności przez osobę z autyzmem. W metodzie stosuje się techniki dostosowania środowiska - organizacji czasu i przestrzeni, plany zajęć etc. zwiększające samodzielność. Istotnym aspektem jest indywidualne podejście i tworzenie zindywidualizowanych planów terapeutycznych, dostrzeganie i wykorzystywanie mocnych stron a także współpraca terapeuty z rodziną oraz szkołą osoby z autyzmem. W założeniu jest to system pomagający włączać osoby z autyzmem do szkół ogólnodostępnych.

Metoda więzi - terapia ta ma na celu zaspokojenie potrzeb dziecka w kwestii więzi społecznych. Poprzez kontakt, dotykanie, rozmowę, jesteśmy w stanie zrozumieć dziecko autystyczne i powoli wydobywać je z zamkniętego świata, niwelując lęki. 

Arteterapia - jest to terapia, która wykorzystuje różne formy sztuki w celach terapeutycznych. Wyzwala ona aktywność twórczą, wyrównuje braki i ograniczenia psychofizyczne oraz obniża napięcie i pomaga nazwać problem.

Muzykoterapia - włącza się ją w arteterapię ale jej wpływ jest dość znaczny dlatego opisujemy ją oddzielnie. Słuchając muzyki dzieci oraz dorośli uspokajają się, wyciszają, skupiają się na pracy. Wpływ jest w całości pozytywny i może być stosowany
u każdego.

EEG - Biofeedback - jest to metoda terapeutyczna która opiera się o wyrafinowaną technikę komputerową. Wszystko polega na uczeniu się zmieniania charakterystyki swych fal mózgowych na podstawie otrzymywanych informacji z wykresu EEG. Powyższe metody pracy z dziećmi chorymi różnią się, ale wszystkie przynoszą podobne skutki. Dzieci z autyzmem rozwijają się, uspołeczniają i zbliżają swoim zachowaniem do osoby zdrowej.