Współpraca z rodzicami

Współpraca z rodzicami

W odniesieniu do uczniów z zaburzeniami ze spektrum autyzmu należy zwracać szczególną uwagę na środowisko rodzinne. Ze względu na specyfikę funkcjonowania dziecka, a zwłaszcza występowanie zachowań trudnych, które uniemożliwiają dziecku zdobywanie wiedzy, nawiązanie i podtrzymanie kontaktów koleżeńskich, współpraca z rodzicami jest istotnym elementem pracy z uczniem ze spektrum zaburzeń autystycznych.

Szkoła jest środowiskiem, któremu przypada szczególna rola w kompleksowym oddziaływaniu na dziecko i jego rodzinę. Współpraca i współdziałanie nauczycieli i rodziców jest zatem niezwykle ważnym obszarem działań obu środowisk wychowawczych.

Współpracę można zatem określić jako działanie skoncentrowane na dążeniu do realizacji nadrzędnego celu, którym jest wszechstronny rozwój dziecka. W celu osiągnięcia tego wspólnego celu nauczyciele powinni nawiązać współpracę z rodzicami i innymi osobami zaangażowanymi w proces kształcenia dziecka, by rozpoznać potrzeby i możliwości dziecka oraz zapewnić optymalne warunki realizacji procesu kształcenia, wychowania i opieki.

Przedmiotem współpracy mogą być wszystkie problemy dotyczące kształcenia, wychowania, opieki i rehabilitacji dziecka. Współpraca z rodzicami dziecka ze spektrum zaburzeń autystycznych wymaga wiedzy na temat trudności, jakich doświadczają rodziny. Ze względu na zróżnicowanie i nasilenie problemów w opiece nad dzieckiem u rodziców dzieci z ASD stwierdza się częściej niż w przypadku innych niepełnosprawności występowanie zespołu wypalenia sił. W odniesieniu do współpracy z rodzicami dzieci niepełnosprawnych, w tym ze spektrum zaburzeń autystycznych, szczególne znaczenie przypisuje się jasno sformułowanym regułom.

L.M. Marcus i E. Schopler sformułowali następujące zasady współpracy terapeutów z rodzicami:

— unikanie osądzania – terapeuta powinien znać i szanować zwyczaje, przekonania i system wartości rodziców;

— zrozumienie, że przyczyny problemów w zachowaniu dziecka są złożone, a trudności rodziców w radzeniu sobie z nimi nie oznaczają braku umiejętności wychowawczych rodziców;

— szanowanie perspektywy i priorytetów rodziny, terapeuta chce poznać opinię rodziców na temat stosowanych metod i interpretacje zachowania dziecka;

— uświadomienie sobie potrzeb, oczekiwań oraz problemów rodziny, za ważne uznaje się sytuację społeczną, ekonomiczną, zawodową rodziny oraz funkcjonowanie rodzeństwa;

— promowanie otwartości i współdziałania, dzielenie się informacjami;

— respektowanie prawa rodziców do dziecka, uświadomienie sobie, że to rodzice podejmują decyzje dotyczące kształcenia i terapii

Ze względu na fakt wczesnego diagnozowania zaburzenia dziecko rozpoczynające naukę w szkole ma już za sobą zazwyczaj pewną historię terapii. Z tego powodu warto wcześniej spotkać się z rodzicami i zapytać o formę dotychczasowej terapii, trudności oraz sposoby radzenia sobie z nimi. Ważne jest, aby dowiedzieć się, jakie są mocne strony dziecka oraz jakie są jego zainteresowania.

Ze względu na rozwój fizyczny wskazane jest zachęcanie rodziców do aktywnego spędzania czasu oraz proponowanie różnych dyscyplin sportowych, które mogą zainteresować dziecko.

Zasady pracy z uczniem z zaburzeniami ze spektrum autyzmu

Potencjał dziecka + mała trudność = sukces

Punktem wyjścia w pracy z dzieckiem z zaburzeniami ze spektrum autyzmu powinna być rzetelna, funkcjonalna diagnoza możliwości psychofizycznych dziecka.

Podstawowe zasady pracy z dzieckiem autystycznym powinny obejmować:
1. Odpowiednią organizację miejsca pracy poprzez:

• zminimalizowanie lub całkowite wyeliminowanie elementów rozpraszających (ucznia mogą rozpraszać kolorowe dekoracje na ścianach, zbyt jasne światło, hałas dobiegający zza okna lub zza drzwi, zachowanie ucznia siedzącego przed nim, brzęczenie świetlówki itp.),

• odpowiednią aranżację przestrzeni – udostępnianie osobnego miejsca do indywidualnej pracy przy zadaniach wymagających koncentracji,

2. Dostosowanie poziomu treści i ćwiczeń do poziomu umiejętności dziecka z ASD

3. Opracowanie planu codziennych zajęć i każdorazowe zapoznanie ucznia ze strukturą dnia, odwoływanie się do niego przy zmianie form aktywności (np. tablica obrazkowa). Plan dnia powinien uwzględniać potrzebę rutynowych, przewidywalnych czynności i stopniowo korygowany poprzez rezygnację ze sztywnych zachowań i wprowadzanie niewielkich zmian.

4. Informowanie ucznia o zmianie przebiegu zajęć lub w przebiegu czynności w ciągu dnia, o możliwych zmianach takich jak np. zastępstwo nauczycieli,

5. Zapewnienie możliwości odizolowania ucznia w sytuacji trudnej np. ustalenie “bezpiecznego miejsca”, “bezpiecznej osoby” – gdzie taki uczeń może pójść w stresującej sytuacji. Umożliwianie przerwy na odpoczynek,

6. Wyraźne zaznaczanie końca określonej aktywności, zabawy, zadania zanim przejdzie się do następnej czynności. Należy mieć świadomość, że pewne zmiany w zachowaniu mogą odzwierciedlać niepokój wywołany przez choćby drobną zmianę rutynowych działań,

7. W komunikacji z uczniem posługiwanie się prostym, jednoznacznym językiem. Instrukcje do zadań powinny być krótkie, należy upewnić się, że uczeń zrozumiał polecenie kierowane do klasy i przyjmuje je jako kierowane także do niego. W razie potrzeby należy kierować polecenia indywidualnie, powtarzać polecenia i sprawdzać stopień zrozumienia. Należy używać krótkich zdań, tak by instrukcje były całkowicie jasne,

8. Używanie różnych środków wyrazu i metod w prowadzeniu zajęć – wizualnych, ruchowych, opartych na naśladownictwie, z wykorzystaniem technik komputerowych, tablic multimedialnych itd., ukierunkowanie pracy na konkretne zainteresowania ucznia i wykorzystywanie ich przy aranżowaniu sytuacji zadaniowych, używanie modeli, schematów, planów i rysunków,

9. Właściwą organizację czasu wolnego, pomoc w nawiązywaniu pozytywnych relacji z rówieśnikami, wspieranie w działaniach zespołowych,

10. Uwrażliwienie rówieśników na potrzeby dziecka z autyzmem,

11. Odpowiedni system motywacji i stosowanie pozytywnych wzmocnień,

Należy wzmacniać kontakt wzrokowy, wykonywanie poleceń, współdziałanie z rówieśnikami. Najważniejszą formą wzmacniania jest stosowanie pochwał jest to wzmocnienie społeczne. W trudniejszych przypadkach należy wprowadzać żetonowy system wzmocnień

12. Współdziałanie wszystkich dorosłych wokół dziecka, wdrażanie takich samych zasad dotyczących wymagań, pochwał i traktowania dziecka zarówno w domu, jak i w szkole.